Verkiezingen in België: een overzicht
Wist je dat er in België vijf verschillende verkiezingen georganiseerd worden? Wij, Belgen, maken het graag al te bont op politiek vlak. Er zijn de Europese verkiezingen, de federale verkiezingen, de regionale verkiezingen, de provinciale en de lokale verkiezingen. In deze blog zoomen we even in op de verschillende soorten. Daarnaast maken we de vergelijking tussen het verkiezingsjaar van 2012 en het huidige verkiezingsjaar 2019. Op lokaal en provinciaal niveau zijn er immers enkele belangrijke veranderingen doorgevoerd.
Verkiezingsdate: waar en wanneer?
Onderstaand schema vonden we terug op www.vlaanderen.be. Hierin zie je perfect om de hoeveel jaar er verkiezingen zijn en wanneer de volgende verkiezingen exact plaatsvinden.
| Bestuursniveau | Hoe vaak? | Volgende afspraak |
|---|---|---|
| Gemeentelijk (+ districten Antwerpen) | Om de 6 jaar | Zondag 14 oktober 2018 |
| Provinciaal | Om de 6 jaar | Zondag 14 oktober 2018 |
| Vlaams (regionale verkiezingen) | Om de 5 jaar | Zondag 26 mei 2019 (onder voorbehoud) |
| Federaal | Om de 5 jaar | Zondag 16 mei 2019 (onder voorbehoud |
| Europees | Om de 5 jaar | Zondag 26 mei 2019 |
Europese verkiezingen
Bij de verkiezingen voor het Europees Parlement verkiezen de EU-inwoners rechtstreeks de Europese parlementsleden uit de 28 Europese lidstaten. De inwoners van de verschillende EU-landen kunnen stemmen op de kandidaten uit hun land. In het Europees parlement moeten 705 zetels verdeeld worden onder de verschillende parlementsleden. Vroeger waren dat er 751, maar door de recente Brexit is het aantal gedaald.
- De Britten hadden 73 zetels in het Europees parlement.
- Daarvan gaan er 27 naar de 14 lidstaten die op dit moment ondervertegenwoordigd zijn in het parlement.
- De 46 andere zetels worden vrijgehouden voor het geval de Europese Unie misschien in de toekomst verder uitbreidt.
Hoeveel zetels een lidstaat bezit, is vastgelegd en wordt proportioneel onder elkaar verdeeld in verhouding tot het aantal inwoners van elk land. Malta heeft met 6 zetels het laagste aantal. Duitsland is het grootste land op basis van aantal inwoners en bezit 96 zetels. Hoewel de leden van het parlement per land verkozen worden, zetelen ze samen in fracties. Een fractie herbergt parlementsleden uit verschillende landen, maar die wel tot eenzelfde politieke stroming behoren. De leden mogen maar van één fractie lid zijn.
Voor de Europese verkiezingen in 2019 is er momenteel sprake om een verplichte kiesdrempel in te voeren voor de grote lidstaten. Concreet betekent dit dat er in de lidstaten die meer dan 35 zetels bezitten een verplichte kiesdrempel van 2 tot 5 procent zou komen. Zo hopen de politici om de verdere versplintering in het Europees parlement tegen te gaan.
Nationale of federale verkiezingen
Dit is de rechtstreekse verkiezing voor de federale Kamer van Volksvertegenwoordigers, die 150 leden telt. Er kan enkel gestemd worden op een kandidaat van de kieskring waartoe een bepaalde gemeente behoort. De Kamer bestaat uit:
- 135 verkozenen uit de 10 provinciale kieskringen;
- 15 verkozenen uit de kieskring Brussel-Hoofdstad.
Sinds de vorige verkiezingen worden de leden van de Senaat niet langer rechtstreeks verkozen. Dit orgaan wordt samengesteld op basis van de resultaten van de federale en regionale parlementsverkiezingen.
Regionale verkiezingen
Tijdens de regionale verkiezingen in België worden de regionale parlementen verkozen. Het gaat om de volgende vijf:
- Het Vlaams parlement
- Het Waals parlement
- Het Parlement van de Franse Gemeenschap
- Het Brussels Hoofdstedelijk Parlement
- Het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap
De regionale parlementen in België zijn legislatuurparlementen: een parlement kan niet vroegtijdig ontbonden worden en stopt pas op de dag van de verkiezingen. Er kunnen dus geen vervroegde verkiezingen georganiseerd worden. Net zoals bij de nationale verkiezingen, worden ook de regionale verkiezingen gehouden per provinciale kieskring.
Provinciale verkiezingen
De provincieraadsverkiezingen vallen sinds 1994 traditioneel samen met de gemeenteraadsverkiezingen.
Dit werd beslist in de vierde staatshervorming van 1992, het Sint-Michielsakkoord. Vroeger vielen deze verkiezingen samen met de parlementsverkiezingen. Bij een vroegtijdige ontbinding van het parlement, zoals in 1991, betekende dit niet alleen nieuwe parlementsverkiezingen, maar moesten er meteen ook nieuwe provinciale verkiezingen gehouden worden.
Nu ze verbonden zijn aan de gemeenteraadsverkiezingen hebben de provincieraden ook een vaste legislatuur van zes jaar.
Op de dag van de provinciale verkiezingen wordt gestemd voor de provincieraden en de stadsdistrictraden in Antwerpen. De zes Vlaamse faciliteitengemeenten rond Brussel en in Voeren hebben zelfs nog een extra stem uit te brengen.
Daar worden ook de schepenen, OCMW-raadsleden en leden van het vast bureau rechtstreeks verkozen. De provincieraadsverkiezingen van 2018 waren ietsje anders in vergelijking met de verkiezingen van 2012.
Zo werd het aantal te verkiezen provincieraadsleden gehalveerd. Daarnaast werden de provinciedistricten heringedeeld waardoor er per provinciedistrict minstens zes provincieraadsleden worden verkozen.
Ten slotte werd ook de lijstenverbinding (apparentering) afgeschaft. Kandidaten van een bepaalde lijst kunnen zich niet meer samenvoegen met kandidaten van lijsten in andere kieskringen van dezelfde provincie. Reststemmen kunnen niet meer worden overgedragen tijdens de zetelverdeling..
Gemeenteraadsverkiezingen
Ten eerste moet het college van burgemeester en schepenen een gemeentelijk coördinatoraanduiden. Die persoon staat in voor de coördinatie van de verschillende taken van het college tijdens de organisatie van de verkiezingen. Daarnaast is hij ook de contactpersoon voor bijvoorbeeld de vrederechter of de opgeroepen burgers. Hij heeft een adviserende rol.
Digitale kiezerslijstenWil je een lijst indienen of op een lijst staan, dan kan je de burgemeester om een kiezerslijst vragen. De kiezerslijsten mogen enkel nog digitaal bezorgd worden. Het rijksregisternummer mag niet meer vermeld worden. Daarnaast mag de kandidaat enkel nog onder zijn eigen naam voorkomen op een lijst.
De naam van de partner mag niet meer vermeld worden. Wanneer een kiezerslijst wijzigt, moet het gemeentebestuur dit niet langer meedelen aan de voorzitters van het stembureau.
De kiezerslijst met wijzigingen mag de dag zelf of de dag voor de verkiezingen aan de voorzitter van het stembureau gegeven worden. Kantonhoofdbureaus bestaan sinds 2018 niet meer.
In 2012 was er nog een minimum en maximum voor het aantal kiezers per stemafdeling. Dit verdwijnt. Het college van burgemeester en schepenen bepaalt nu autonoom het aantal kiezers. De vorige richtlijnen kunnen wel nog altijd gebruikt worden:
- Stemming op papier: tussen de 150 en 800 kiezers.
- Digitaal stemmen: 200 kiezers per stemcomputer.
De lijsten van kiezers worden voortaan vroeger aan de vrederechter of voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg bezorgd, uiterlijk op 31 augustus. Daarvoor was dit uiterlijk de 33e dag voor de verkiezingen. De stem- en telbureaus kunnen nu dus sneller worden samengesteld.
De sperperiode wat betreft de verkiezingsuitgaven begint van nu af aan op 1 juli van het verkiezingsjaar. Verder wijzigt er niets aan de regeling van de maximumbudgetten of aan de beperkingen van de campagnemiddelen tijdens die sperperiode. De regeling over de financiering van de verkiezingsuitgaven en de controle ervan, werd wel grondig aangepakt. Nalezen kan op www.vlaanderenkiest.be .
