Het is een traditie: in de aanloop naar nieuwe verkiezingen publiceren media uitgebreide politieke peilingen, verkiezingsbarometers en allerhande voorspellingen rond het stemgedrag van de kiezer. Via steekproeven proberen ze een beeld te krijgen van het politieke landschap en voorspellen ze de grootste partij, de populairste politicus, tot zelfs de coalities die gevormd zullen worden. Maar zijn die peilingen betrouwbaar? En welke peilingen hou je als kandidaat best in de gaten?
Niemand heeft een glazen bol. Er is dus ook niemand die de verkiezingsresultaten foutloos kan voorspellen. Bovendien zijn er zoveel criteria die meespelen. De actualiteit bijvoorbeeld. Bepaalde gebeurtenissen in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen kunnen een erg grote impact hebben op de resultaten. Een kandidaat van een bepaalde partij die in opspraak komt, een beslissing die stof doet opwaaien (denk maar aan de beslissing rond de vervanging van de F-16’s die eind maart in het nieuws kwam), enz. Ze kunnen de resultaten zodanig beïnvloeden, dat peilingen er makkelijk een heel stuk naast zitten.
De meeste peilingen tonen dan wel cijfers die in de lijn liggen met de uiteindelijke uitslagen, of blijven mooi binnen de foutmarges, af en toe slaan ze de bal compleet mis. Partijen worden overschat, zodat de overduidelijke winnaar achteraf toch niet zo onoverwinnelijk blijkt te zijn. Of minder bekende kandidaten worden net onderschat . Wie had durven voorspellen dat Trump de nieuwe president van de VS zou worden? En bent u ook zo geschrokken van de beslissing rond de Brexit? Inderdaad, in beide gevallen zaten de peilingen er grandioos naast… Of ligt het gewoon aan de kiezer, die op het laatste nippertje van gedachten veranderd is? Er zijn heel wat factoren die het resultaat van de peilingen, en de verkiezingen zelf, beïnvloeden. In dit artikel gaan we dieper in op de belangrijkste.
Peilingen zijn een momentopname . Ze zeggen hoe de resultaten er zouden uitzien als we vandaag naar de stembus zouden trekken. Het is dan ook belangrijk om ze te beschouwen als een indicatie van een algemene tendens , een trend, en je niet blind te staren op de exacte cijfers. Doet de partij waarvoor je opkomt het minder goed in de peilingen? Dan zegt dat helemaal niets over jouw kansen. Zeker bij lokale verkiezingen speelt het persoonlijke aspect heel sterk mee. Mensen stemmen liever voor iemand die ze kennen, iemand uit hun eigen buurt, dan voor een nobele onbekende en wijken hierbij wel eens af van hun “voorkeurspartij”. Iemand die al jarenlang voor dezelfde partij stemt, maar wiens buurman, tante of beste vriend zich kandidaat stelt op de lijst van een andere partij, kan bij de gemeenteraadsverkiezingen opeens van partij wisselen. Peilingen voor lokale verkiezingen bekijk je dus beter met een grote korrel zout.
Een peiling is een steekproef gebaseerd op een panel van “representatief geselecteerde kiezers.” De antwoorden van dat panel moeten staan voor wat alle kiezers zouden invullen. Een miniatuurversie van de werkelijkheid dus. Maar hoe worden die kiezers precies geselecteerd? En kan iedereen deelnemen?
Eerst en vooral wordt er gekeken naar een aantal eigenschappen: opleiding, sociale klasse, afkomst, inwoner van de stad of platteland, beroep, leeftijd, enz. Op die manier wil men ervoor zorgen dat in het panel dezelfde verhoudingen gelden als bij de reële bevolking. Het profiel van de deelnemers wordt dus bepaald volgens bepaalde criteria. Daarna gaat men op zoek naar mensen die binnen dat profiel passen. Echter, de meeste onderzoeksbureaus doen een beroep op personen die zichzelf aanmelden. Deze mensen hebben een motivatie om mee te doen en hebben dus vaak een uitgesproken keuze. Als mensen uitgeloot worden, is het resultaat dan ook veel betrouwbaarder.
Daarnaast speelt de gebruikte onderzoeksmethode een erg grote rol. Geven de mensen online hun voorkeur in? Dan zijn diegenen zonder pc of zonder toegang tot het internet niet vertegenwoordigd, wat een vertekend beeld kan geven. Moet men zich met de auto verplaatsen om deel te nemen? Dan sluit je een bepaalde sociale klasse uit. Het lijken futiliteiten, maar voor onderzoeksbureaus zijn het essentiële zaken waarmee ze rekening moeten houden, willen ze betrouwbare resultaten kunnen voorleggen. En heel wat bureaus zijn niet zo transparant als het gaat over hun onderzoeksmethodes…
“Aantal onbesliste kiezers nog nooit zo hoog.” “Verkiezingsresultaten pas in de laatste dagen voor de stemming beslist.” Het zijn krantenkoppen die je de weken voor de verkiezingen vaak ziet opduiken. De onbesliste kiezer is voor heel wat kandidaten dan ook een reden om op het einde van de kiescampagne nog een tandje bij te steken. Terwijl dat aantal vaak fel overschat wordt. De stemmen van die onbesliste kiezers verdelen zich uiteindelijk toch over de verschillende partijen, waardoor ze nooit voor een ware aardverschuiving in de resultaten kunnen zorgen. En als je aan iemand op de man af vraagt of hij al weet voor wie hij gaat stemmen, hoe kan je er dan zeker van zijn dat je niet gewoon afgewimpeld wordt met een antwoord als “Geen idee?” Inderdaad. Het effect van de onbesliste kiezer is iets waar je je als kandidaat beter niet blind op staart. Campagne voeren doe je dus veel eerder dan tijdens de laatste week voor de gemeenteraadsverkiezingen.
Hoe dichter bij de verkiezingsdag, hoe meer je je de vraag kan stellen of peilingen, die gepubliceerd worden, een invloed hebben op het stemgedrag van mensen. Iemand die nog niet heeft uitgemaakt op welke partij hij of zij gaat stemmen, kan beslissen om af te wachten en uiteindelijk kiezen voor de partij die volgens de peilingen gaat winnen, om zo bij de winnaar te horen. Want wie wil nu niet winnen? Of misschien kiest iemand net voor de underdog, een partij die het in de peilingen een stuk minder goed doet, om toch het gevoel te hebben een verschil te maken in het eindresultaat. Met als gevolg dat die partij uiteindelijk betere resultaten kan voorleggen dan voorspeld. Peilingen kunnen dus een, beperkte, impact hebben op de verkiezingsresultaten, alhoewel dat nog nooit met cijfermateriaal werd bewezen…
Ondanks alle twijfels rond betrouwbaarheid van de peilingen, ondanks de talloze argumenten van voor- en tegenstanders, is er slechts één boodschap: als verkiezingskandidaat kan je politieke peilingen niet negeren. In een jaar waarin verkiezingen georganiseerd worden, schieten ze immers als paddenstoelen uit de grond. Elke maand kondigt er wel een nieuwsredactie, krant of website aan de waarheid in pacht te hebben en alles te weten over de resultaten van de komende gemeenteraadsverkiezingen. Laat je niet van je stuk brengen, maar gebruik de informatie die voor jou interessant kan zijn. Het kan nooit kwaad je goed te informeren over wat er gezegd wordt over jouw partij en de andere partijen en kandidaten. Zo houd je de vinger aan de pols.
